٢-٤- منابع آلوده کننده هوا به ميکروارگانيسم هاي مختلف :
منابع ميکروارگانيسم هايي که هوا را آلوده مي کنند بسيار متنوعند اما بطور کلي خاک ، آب ،‌انسانها و حاصل فعاليتهاي آنها ( از جمله زباله و فاضلاب ) و حيوانات و فعاليت آنها از جمله مهمترين منابع آلودگي هوا محسوب مي شوند .

٣-٤- روشهاي از بين بردن ميکروارگانيسم هاي هوازي :
براي از بين بردن ميکروارگانيسم هاي هوا عمدتا روشهاي فيزيکي بکار برده مي شوند.
اين روشها عبارتند از فيلتراسيون و پرتودهي فرابنفش . کاربرد روشهاي شيميايي رايج نيست با اين حال مي توان به کاربرد ازن اشاره که کرد با عث طراوت و تازگي هوا مي شود .
پرتو دهي فرابنفش يکي از رايج ترين روشهاي از بين بردن ميکروارگانيسم هاي هوازي است .
در اين روش از لامپهاي مولد اشعه فرابنفش با حداکثر پرتو دهي در طول موج ٧/٢٥٣ نانومتر استفاده مي شود .
هر چه تعداد دفعات تهويه هوا در يک زمان مشخص بيشتر باشد غلظت ميکروارگانيسم هاي موجود در آن سريعتر پايين مي آيد . با يکبار گردش هوا از سيستم تهويه به دليل رقيق شدن هواي ورودي توسط هواي خروجي ، ٨/٣٦ درصد از هواي آلوده قبلي در آن باقي مي ماند.
بنابراين هر چه تعداد دفعات تعويض هوا و ورود هواي پاک فيلتر شده بيشتر باشد آلودگي کمتر مي شود . از طرفي افزايش تعداد دفعات گردش هوا در سيستم هاي تهويه ، مشکل کوران و جريان نامطلوب هوا و سرو صداي زياد حاصل از دستگاه تهويه را به دنبال خواهد داشت .
بنابراين با استفاده منطقي از پرتو فرابنفش مي توان اين مشکل را برطرف کرد . در واقع اين روش مي تواند مکمل روش فيلتراسيون باشد با توجه به اينکه فيلتراسيون براي گرفتن ذرات بزرگ ضروري است زيرا ميکروارگانيسم هاي موجود بر روي ذرات بزرگ بدليل پنهان شدن از پرتو فرابنفش از بين نمي روند.
براي ضد عفوني هوا دو روش مستقيم و غير مستقيم وجود دارد . در روش مستقيم مولدهاي پرتو فرابنفش به صورت مستقيم در محيط نصب مي شوند که کسي در محيط مورد نظر حضور نداشته باشد . روش غير مستقيم به دو صورت انجام مي شود . يا مولدها طوري در محل نصب مي شوند که نور آنها مستقيم ديده نمي شود بلکه با انعکاس بر روي سقف و ديوارها نور آنها منتشر مي شود . در اين صورت افراد مي توانند با لباسهاي پوشيده وارد محوطه مذکور شوند . روش ديگر محصور کردن مولدها درون يک محفظه و بگردش در آوردن هواي محفظه بوسيله يک فن است . روش اخير بهترين و منطقي ترين روش ضد عفوني هوا است که در آن افراد مي توانند در محل نصب دستگاه و در حين روشن بودن آن در محيط حضور داشته و از هواي ضد عفوني شده بهره مند شوند.
چگونگي طراحي در هر دو روش بر کارايي نهايي بسيار موثر است اما عمدتا روش مستقيم موثرتر از روش غير مستقيم است . اما در روش مستقيم در صورت تردد يا اقامت افراد در محيطي که پرتو فرابنفش در آن منتشر مي شود بايد به نکات ايمني توجه شود . در اين خصو ص لازم به تذکر است که سريعترين عارضه پرتو فرابنفش قرمزي پوست است که بيشترين قرمزي مربوط به طول موج ٦/٢٩٨ نانومتر مي باشد ، اما خوشبختانه ميزان قرمزي پوست حاصل از موج ٧/٢٥٣ نانومتر لامپهاي تجارتي تقريبانصف ميزان اين اثر در طول موج ٦/٢٩٨ نانومتر مي باشد .
فاکتورهاي گوناگوني روي کارآيي اين روش اثر مي گذارند . اگر چه هنوز از نظر علمي توافق کلي روي اين فاکتورها صورت نگرفته است اما چهار عامل زير در عدم کارآيي موثر اين روش شناخته شده اند :
١- طراحي نامناسب
٢- دز ناکافي اشعه
٣- نقص در کنترل رطوبت
٤- کثيف بودن لامپها

٥- شواهد علمي :
سازوکار اثر پرتو فرابنفش روي ميکروارگانيسم هاي هوازي اثر روي رشته هاي وراثتي آنها و از کار انداختن قدرت تکثير سلولي مي باشد .
تحقيقات و بررسيهاي زيادي روي اين روش انجام شده است . نتيجه اين بررسيها نشان مي دهد که با دوز متعارف پرتو دهي ٤٠-١٨ ميکرووات بر سانتي متر مربع به شرط رعايت اصول طراحي و ايجاد شرايط مناسب محيطي کاهش به ميزان ٩٩ درصد در جمعيت گونه هاي مختلف پزودوموناس ( Pseudomonas spp ) با سيلوس سوبتيليس ( Bacillus subtilis ) استافيلوکوکوس اورئوس ( Staphylococcus aureus ) و همچنين کاهشي به ميزان بيش از ٩٩ در صد در جمعيت ويروسهايي چون آدنوويروسهاي تايپ ٢ ( Adenovirus type 2 ) کوکساکي ويروس ب ( Coxsackievirus- B ) ويروس آنفلوآنزا ( Influenza virus - A ) , و ويروس واکسينيا ( Vaccinia virus ) ديده شده است .
در يک نمونه از اين بررسيها در اتاق عمل بيمارستاني در آمريکا در طول ٢٩ سال پس از نصب سيستم فرابنفش نشان داده شده است که مرگ و ميرهاي ناشي از عفونت پس از جراحي از ٠٦/١ درصد ( ١٩ مورد از ١٧٨٢ جراحي ) به صفر مورد و بطور همزمان عفونت محل جراحي از ٦/١١ درصد به ٢٥/٠ در صد کاهش يافت .


٦- مکانهاي مورد استفاده :
کاربرد پرتو فرابنفش در کاهش شمار ميکروارگانيسم هاي هوازي به منظور نگهداري وضعيت بهداشت هواي تنفسي و يا از بين بردن کامل آنها و ايجاد فضاي عاري از ميکروارگانيسم ( آسپتيک ) در پروسه هاي توليد ، مرحله نگهداري فرآورده هاي استريل و يا جلو گيري از نشر آلودگي هنگام کار ونگهداري ميکروارگانيسم هاي خطرناک و گوناگون مي باشد .
مکانهايي که به چنين شرايطي نياز دارند عبارتند از :
الف: بيمارستانها و بخشهاي مختلف آن مانند بخشهاي جراحي ، دياليز ، زايمان ، پرستاري ، فوريتهاي پزشکي ، مراقبتهاي ويژه ،‌راهروها و رختشويخانه ها .
ب- مطب پزشکان و متخصصين .
پ- محل تجمع افراد ماننند مدارس ، سربازخانه ها ،‌خوابگاهها ، سالن هاي غذاخوري ، سالنهاي ورزش و سالنهاي سينما‌، تاتر و کنسرت .
ت- صنايع گوناگون مانند صنايع غذايي ، دارويي ، الکترونيک و...
ث- آزمايشگاههاي تحقيقاتي
ج - محل نگهداري و زاد و ولد انواع حيوانات مانند ، گاو ، گوسفند ، ماکيان و...

٧ - کاربرد ازن در تصفيه هوا
ازن در امر تصفيه هوا به چند منظور مي تواند به کار رود که عبارتند از :
١- ضد عفوني کردن هوا
٢- از بين بردن بوهاي نامطبوع
٣- تبديل سريع منواکسيد کربن به دي اکسيد کربن
٤- اکسيداسيون آلايندههاي شيميايي و شکستن آنها به ترکيبات اوليه و بدون ضرر آنها از قبيل آب ، دي اکسيد کربن و نيتروژن .
در هوايي که ما آن را هر روز استنشاق ميکنيم ازن به ميزان ppm ١/٠ - ٥/٠ وجود دارد.
سازمان بهداشت جهاني حداکثر ميزان مجاز تماس با ازن را ppm ٠٥/٠ - ٠٣/٠ ذکر کرده است.
ثابت شده که ازن توليد شده بوسيله مولدهاي پرتو فرابنفش مخصوص توليد ازن به دليل اينکه حداکثر توان توليد آنها از حدود مجاز دانسته شده بيشتر نبوده و از تخليه الکتريکي بطور مستقيم استفاده نمي شود بسيار مطمئن تر است . در صورت توليد گاز ازن بوسيله تخليه الکتريکي مستقيم ، گازهاي مضري مانند انواع اکسيدهاي نيتروژن نيز به عنوان ناخالصي توليد مي شوند.

کاربرد گاز ازن در تصفيه هوا در زمينه هاي زير مي باشد:
١- منازل ، مطب پزشکان ، متخصصان و ادارات.
٢- آسايشگاهها ،‌سراي سالمندان و مبتلايان به امراض آسم و ريوي.
٣- بيمارستانها و بخشهاي مختلف آن مانند بخش جراحي ، دياليز ، زايمان ، پرستاري ، فوريتهاي پزشکي و مراقبتهي ويژه.
٤- مساجد ، مدارس ، خوابگاهها ،‌سالن هاي غذا خوري ، ورزشي ،‌تاتر و سينما.
٥- صنايع گوناگون مانند صنايع غذايي ، دارويي ،‌الکترونيک و...
٦- آزمايشگاهها و مراکز تحقيقاتي ...
٧- محل نگهداري و زادو ولد انواع حيوانات مانند گاو ، گوسفند ، ماکيان ...

٨- مقايسه بين پرتو فرابنفش و ازن دهي در تصفيه هوا:
پرتو دهي فرابنفش روشي است ساده و موثر و بدون نياز به استفاده از تجهيزات متعدد و پيچيده . در صورت رعايت يکسري اصول در طراحي ها و توجه به نکات ايمني مي توان بيشترين بهره را از اين روش در تصفيه و ضد عفوني هوا برد . از آنجا که يک روش فيزيکي است هيچگونه اثري پس از اتمام مرحله پرتو دهي از خود به جاي نمي گذارد و ترکيب آب يا هواي عبور کرده از مجاورت خودرا تغيير نمي دهد.
ازن گازي است ناپايدار که قابل حمل و نقل نيست پس بايد در محل استفاده توليد شود.
بنابراين ازن دهي در منابع آب و فاضلاب نياز به ژنراتورهاي توليد ازن و اتاقکهاي تماس دارد ،‌اما چون در محل توليد مي شود هيچگونه خطري پرسنلي که در محل مشغول کار هستند از نظر نشت گاز و يا مشکلات حمل و نقل توليد نمي کند . با آموزش صحيح اپراتورهاي مربوطه مي توان با اطمينان کامل از فوايد اين روش بهره جست.
بدليل قدرت بالاي اکسيد کنندگي و ضد عفوني کردن گاز ازن و نفوذ آن در محيط ، ثابت شده است که آزاد شدن اين گاز در محيط در مقادير مجاز سبب ضد عفوني سطوح در فواصل نسبتا دور از دستگاه نيز مي گردد.
براي درک، بهتر مقايسه اي بين پرتو دهي فرابنفش و استفاده از گاز ازن از نظر موارد مصرف و ملاحظات اقتصادي ،‌راه بري و زيست محيطي در جدول ذيل ارائه شده است